Чистайда «Зур Кама» турниры узды

20 июльдән 24енә кадәр шәһәрдә шахмат буенча «Зур Кама» 22нче төбәк яшүсмерләр турниры узды. Ярышлар Балалар һәм яшьләр иҗат йорты базасында үткәрелде.

Чистайда узган төбәк балалар-яшүсмерләр турнирына Россиянең төрле шәһәрләреннән 104 шахматчы җыелды. Төрле яшьтәге катнашучылар Мәскәүдән, Краснодар краеннан, Марий Эл Республикасыннан килгәннәр, Татарстан Республикасы тулысынча диярлек тәкъдим ителгән. Иң яшь уенчыларга 7 яшь, өлкәннәр арасында — унберенче сыйныф укучылары.
Судья сигналы буенча ярышлар башланды. Киеренке тынлыкны фигураларны ишетелер-ишетелмәс күчереп йөртү тавышы гына бозды. Катнашучылар белән килгән тренерларга үз укучыларына киңәшләр бирү тыелган, моны баш судья игътибар белән күзәтте.

Төбәк турниры кысаларында Швейцария системасы кагыйдәләре буенча 9 тур узды. Ягъни катнашучылар һәр раундта бер-берсе белән очрашты һәм кагыйдәләр җыелмасы буенча парларга бүленде, алар һәр катнашучы уен барышында бер үк исәп белән чыккан көндәш белән уйнасын, әмма бер үк көндәш белән бер тапкырдан артык уйнамасын өчен эшләнгән. Барлык раундларда иң күп очко җыйган катнашучы җиңде. Катнашучылар саны җөп булганда, алар барысы да һәр раундта уйный.

— Каты көрәш барды. Команда турнирында өлкәннәр төркемендә дә, кече төркемдә дә җитди уйнадылар. Чистай данын 40 кеше яклады, — ди ярышларның баш хөкемдары, ТРның физик культура һәм спорт отличнигы Илнур Шәмсетдинов. — Бу турнир Кама аръягы Гран-прие этаплары сериясенә керә. Бер айдан соң Татарстан Республикасы беренчелеге узачак. Хәзер катнашучылар үз көчләрен тикшерә дип әйтсәк тә була.

Яшь шахматчыларның борчылулары күренә. Аларның дулкынлануы төрлечә чагыла: кайберләре кәгазь битенә үз хәрәкәтләрен язганнан соң, кулларындагы каләмне кысып тоттылар, башкалар, киресенчә, «ашалган» шахмат фигураларын аралый-аралый тыныч йөз белән утырдылар.

Чистай шахматчылары арасында, нигездә, «Гимнаст» спорт мәктәбендә тәрбияләнүчеләр. Аларның кайберләре күптән түгел генә шахмат секциясенә йөри башлаган, әмма төбәк яшүсмерләр турнирында тулы хокуклы катнашучылар булырга әзерләр инде. Унбер яшьлек Дмитрий Шалавин быел кече төркем өчен соңгы елын уйный. 4 ел элек ул тактик алымнарны да, комбинацияләрне дә әле белмәгән һәм җитди турнирларда җиңәчәген күз алдына да китермәгән. Ләкин яшь шахматчы җиңелүне дә лаеклы кабул итә. Аның өчен бу икенче юлы көндәшеннән көчлерәк һәм хәйләкәррәк булырга этәргеч. Малай спорт секцияләренә генә йөреп калмыйча, 1нче гимназиядә мәктәп программасыннан да калышмый.

— Мин 5Б сыйныфы укучысы, буш вакытымда, өй эшләрен эшләгәннән соң, спорт секцияләренә йөрим. Бергә хоккей белән шөгыльләнүче дустым миңа шахматка язылырга тәкъдим итте. Аның тәкъдиме миңа яхшы тоелды. Мин өйгә кайттым, әти-әнием белән киңәшләштем һәм алар миңа рөхсәт бирделәр, — дип сөйли Дмитрий. Ничек шахмат уйнарга икәнен мин якынча белә идем, әмма теоретик яктан гына. 4 ел эчендә төрле дебютлар өйрәндем. Иң яратканым — Лондон системасы, ә каралар өчен уйнаганда — Скандинавиянеке. «Зур Кама» турнирында мин икенче ел катнашам һәм ирешкән уңышларым да төрле: җиңүләр дә, тигез исәп тә, җиңелүләр дә булды.

Дмитрий шахмат спортында алга таба үсеш алырга планлаштыра. Хәзер аның беренче яшүсмерләр разряды бар. Моннан тыш, малай мәктәп өчен футбол уйный. Чистайда тэг-регби буенча ярышлар узды, анда аның командасы икенче урынны алды.

«Зур Кама» турнирындагы уенны «Гимнаст» спорт мәктәбе директоры Евгений Морозов күзәтте. Ул турнирның оешкан төстә үтүен билгеләп үтте, аның өчен спорт мәктәбе тренерлары җаваплы булган.

— Мондый турнирлар безнең үсеш өчен мөһим. Чөнки әлеге спорт төре буенча секциягә балаларны туплауда билгеле бер проблемалар бар. Хәзер ата-аналар балаларының физик сәламәтлегенә зур игътибар бирәләр, бу, әлбәттә, әйбәт. Ләкин шуны онытмаска кирәк: шахмат акыл үсешенә ярдәм итә. Шунысын да билгеләп үтү зарур, фәндәге, бизнестагы барлык күренекле кешеләр шахмат уйнаган, — дип фикер йөртә Евгений Геннадьевич. — Без әлеге секциягә мәктәп базасында беренче сыйныфтан ук балаларны җәлеп итәргә тырышачакбыз. Һәр спорт төре кебек үк, шахмат белән дә кечкенәдән шөгыльләнә башлау яхшы. Әгәр киләчәктә балаларның нәкъ менә бу спорт төрендә зур уңышлары булмаса, иң мөһиме — бу укуда һәм тормышта бик ярдәм итәчәк.

Җиңүчеләр ярышлар тәмамланганчыга кадәр билгеле булмады. Шәхси һәм команда зачетында иң яхшылар соңгы очрашуларда ачыкланды. Каралы-аклы кырда көрәш киеренке барды, һәр катнашучы командага да, шәхси тупланмасына да очколар китерергә теләде.

Яхшыларның да иң яхшысы:

2006-2011нче елгы уенчылар арасында команда зачетында беренче урынны Чистай командасы шахматчылары алды. Мактау пьедесталында икенче урынны Түбән Кама спортчылары яулады. Мактаулы өченче урынны бөгелмәлеләр алды.

2012нче елда туган катнашучылар арасында беренче урынны Яр Чаллы командасы алды, икенче урынга турнир хуҗалары — чистайлылар лаек булды, өченче урынны Параньга бистәсеннән (Марий Эл Республикасы) шахматчылар яулады.

Шәхси зачетта Чистай шахматчылары күп призлы урыннар алдылар. 2008 елда туган кызлар арасында Ирина Наумова икенче булды. 2010-2011нче елларда туганнар арасындагы яшь категориясендә өченче урын Фаил Гафиятуллинга бирелде. Бронзаны шулай ук 2012нче елда туган Илзирә Садриева яулады. Икенче мактаулы урынга 2013нче елда туган Камилә Кадыйрова лаек булды. Әмир Кадыйров һәм Кирилл Шляхтин 2014нче елда туган уенчылар арасында өченче һәм икенче урыннарны алдылар.

Турнирда җиңүчеләргә грамоталар, медальләр, истәлекле бүләкләр һәм акчалата призлар тапшырылды. Барлык катнашучыларны турнирның уңышлы тәмамлануы белән котлыйбыз! Киләчәктә дә ярышларда һәм тормышта җиңүләр телибез!

Шахматның балалар өчен файдасы турында

Бала бөек шахматчы булмаса да, секциядә шөгыльләнү аңа күп нәрсә бирәчәк.

Шахмат уены иң элек уйлау сәләтен үстерә. Бу алга таба эшчәнлекнең теләсә кайсы өлкәсе өчен кирәк булачак. Киләчәктә бала тормышында очраячак теләсә нинди хәлдән бик тиз чыгу юлын таба алачак, һәр гамәлен уйлап башкарачак. Балаларда шахмат логик фикерләү сәләтен, хәтерне һәм игътибарлылыкны үстерә.
Мөстәкыйльлеккә өйрәнәчәк. Шахматчылар, башка күп кенә спортчылардан аермалы буларак, үз көчләренә һәм белемнәренә генә өмет итә алалар. Уен концепциясе карарларны мөстәкыйль кабул итү күнекмәләрен күздә тота.

Уңышсызлыкларны адекват кабул итә белү. Күп кенә спорт төрләре җиңүләр һәм җиңелүләрне күз алдында тота. Шахматта моңа аерым фәлсәфи мәгънә бирелә, һәр көрәштә дә җиңеп булмый. Җиңелүләр вакытында эмоциональ «яну» урынына, анализ һәм хаталар өстендә эш алып барыла.
Стратегик һәм системалы фикер йөртү осталыгы формалаша. Шахматчылар 5-6 адым алга вакыйгалар барышын уйларга өйрәнәләр. Һәрбер тормыш хәле аерым вакыйга буларак кабул ителми, ә системалы анализга, күп санлы карарлар табуга, һәр гамәлнең нәтиҗәләрен анализлауга дучар ителә. Болар барысы да баланың шәхесен формалаштыру өчен кирәк.
Игътибарны туплау, тырышлык. Балалар тулысынча эшкә чумарга өйрәнәләр, бу бигрәк тә тиктормас балалар һәм аларның ата-аналары өчен зур ярдәм булачак.
Реакция тизлеге. Шахмат уены пассив булуга карамастан, анда хәл һәр хәрәкәт белән кардиналь рәвештә үзгәрергә мөмкин. Балага тиз ориентлашырга, хәрәкәт итү вариантларын табарга, аларны уйларга һәм карар кабул итәргә кирәк.

Баш тартырга өйрәнү. Уенда нәрсә мөһим, ә нәрсәдән баш тартырга мөмкин икәнен хәл итәргә туры килә. Бу балага тормышта да беренчел һәм икенчел әйберләр барлыгын, нәрсәне беренче чиратта сайларга кирәк, ә кайсыларыннан баш тартырга мөмкин булуны күрсәтә.