Чистай шәһәр судында суд системасының үсеш тарихы почмагын булдырдылар

Бу исә тарихны саклау, тормышларын гадел хөкем итүгә багышлаган кешеләрнең исемнәрен тарихка кертеп калдыру, судның оешу юлларын ачык күрсәтү һәм алар турында сөйләү өчен эшләнә.

Әлеге тарих почмагының ничек оешуы, анда нәрсәләр күрергә мөмкин булуы турында без Чистай шәһәр суды рәисе Радик Кәримов белән әңгәмә корабыз.

— Суд системасының үсеш почмагын оештыру идеясе белән Чис­тай шәһәр судының экс-рәисе Андрей Карпов чыга, ул якынча 2020 елдан башлап суд коллективына шушы бурычны йөкләде. Ул вакытта мин Чистай суд районы буенча суд участокларының өлкән җәмәгать судьясы вазифасында идем һәм бу эшкә бик актив төстә кереп киттем. Икенче катның холлында экспонатлар күргәзмәсе өчен шкафлар бик тиз урнаштырылды, суд хезмәткәрләре узган еллардагы эш материаллары, экспонатлар, фотографияләр эзләп таптылар.

Беренче табылган экспонатлар арасында телефон, китаплар, судья формасы, фотографияләр, Бөтенроссия судьялар съездында катнашучы мандаты, басу машинкасы бар. Әмма әле бу гына җитәрлек түгел иде, — дип искә төшерә Радик Хикмәтулла улы.

Шул вакытта судка килү­че­­ләргә кызыклы булган тарихи материалларны җыю буенча Татарстан Республикасы­ның Дәүләт архивы, Чис­тай дәүләт тарихи-архитектура һәм әдәби музей-тыюлыгы белән актив эш башлана. Эш аннары туктый.

2022 елда Радик Кәримовны шәһәр суды рәисе урынбасары итеп сайлыйлар һәм тарих поч­магы өчен экспозицияләрне формалаштыру буенча эш яңадан торгызыла.

— Без отставкадагы судьялар белән экспозицияләр сайлауда хезмәттәшлек итә башладык. Экспонатлар сайлап алынды, суд системасының үсеш тарихы архив тәкъдим иткән мәгълүматлар нигезендә язылды, фотографияләр сайлап алынды, — дип билгеләп үтә әңгәмәдәшем.
Әлеге эш ярдәмендә Чистай районында суд системасының килеп чыгуы һәм үсеш тарихы турында мәгълүматлар белән стендлар әзерләнде. Ул үз эченә 18 гасырдан алып бүгенге көнгә кадәр булган, шул исәптән җәмәгать юстициясенең, суд рәисләренең һәм аларның урынбасарларының, гамәлдә­ге һәм отставкадагы, суд коллек­тивларының төрле чор­дагы фотографияләрен үз эченә ала. Аларны тарихи поч­мак­ның диварларына урнаштырдылар.
— Пыяла стеллажларда суд эшчәнлегенең экспонатлары үз урыннарын алдылар. Алар арасында мандатлар, таныклык­лар, мөһерләр, бүләкләр, грамоталар һәм башка әйберләр бар, алар барысы да суд сис­темасы һәм биредә эшләгән һәм эшләүче кешеләр белән бәйләнгән. Шулай ук хәрби еллар экспонатлары да бар, — дип сөйли шәһәр суды рәисе.
Суд системасының үсеш тарихы почмагында шулай ук судьяның эш өстәле чагылдырылган: лампа, басу машинкасы, үткән еллар Кодексы… Өстәл янәшәсендә суд мантия­се һәм формалары белән манекеннар урын алган.
Бу елның маенда Чистай районында суд системасының үсеш тарихы почмагын тантаналы ачу булды. Әлеге чарада Татарстан Республикасы Югары Суды рәисе вазифаларын башкаручы Эдуард Каминский, Татарстан Республикасында Суд департаменты Идарәсе начальнигы Рамил Рамазанов катнашты.

–Хәзерге вакытта судның «тарихи почмагы» процесста катнашучылар арасында зур кызыксыну уята, анда килүчеләр игътибар белән экспонатларны карыйлар һәм суд тарихы белән «йөзләр» аша танышалар, — дип билгеләп үтте Радик Кәримов.

Шунысын да билгеләп үтәргә кирәк, кызыксынучыларга анда онлайн режимда да булырга мөмкин. Виртуаль музейны Чистай шәһәр судының рәсми сайтында да карарга мөмкин.

Тарих битләреннән

1781 елда Чиста Кыр авылына өяз шәһәре статусы бирү шәһәр идарәсе һәм суд власте органнары оештыруны таләп итә.
Чистайда суд власте эшли башлауны өяз шәһәрендә өч учреждение оештырылуы белән бәйләргә кирәк. Әлеге инстанцияләр суд эшләренең катламнар принцибы: шәһәр катламнары өчен билге­ләнгән гражданнар эшләре буенча суд органына әверелгән шәһәр магистраты, дворяннар өчен билгеләнгән Түбән земск суды һәм крестьян эшләрен караучы Түбән земск расправасы була.