Мондый талант югарыдан бирелә!

Һөнәр рәхәтлек алып килсен өчен нәкъ менә шушы принципны сакларга кирәк, дип саный педагогик хезмәт ветераны, рәссам, элек «Гвоздика» ветераннар халык хоры җитәкчесе Анатолий Дернов. Кече яшьтән үк сәнгатькә омтылу һәм тартылу, узган тормыш сынаулары һәм күпьеллык тәҗрибә аны «Атказанган мәдәният хезмәткәре» дигән мактаулы исем алуга китерә. 

Анатолий Константинович турында безнең газета битләрендә бик күп җылы сүзләр язылган иде. Бу гаҗәп тә түгел, чөнки аның таланты һәм кешелек сыйфатлары турында бик озак сөйләргә мөмкин. Атказанган педагог берничә йөз студентка тормышка юллама бүләк итә. Ул бөтен гомерен педагогикага багышлый, педагогия училищесында музыка һәм җыр дәресе укыта. Ул – танылган рәссам, аның исәбендә 52 күргәзмә, шуларның 12се – шәхси.

Анатолий Дернов 1936 елда Харьков өлкәсенең Барвенково районы Богдановка авылында дөньяга килгән. Күпмедер вакыттан соң, Мелитополь шәһәреннән 30 километр ераклыкта урнашкан Запорожье өлкәсенең «Переможець» совхозына бөтен гаиләләре белән күчәләр.

Аның музыкага тартылуы балачактан ук ачыла. Күршеләренең балалайкасын үзләштерә, музыка белән аерылышырга җыенмавын аңлый. Бер үк вакытта рәсем сәнгатенә дә тартыла.

– Күршедә генә дустым яшәде, без ишегалдында бергә уйный идек. Аңарда кунакта булганда мич артында балалайка күреп алдым. Шул вакыттан бирле ул миңа тынгылык бирмәде: шундый ук балалайка аласым килде. Бервакыт ул гаиләбез үрчеткән йорт куяннарын сатуыбызны сорады. Мин аңа куяннарны шушы уен коралына алыштырырга тәкъдим иттем, ул ризалашты. Бәхетемә чикләр булмады! Бу мин кулыма алган беренче музыка уен коралы иде, – дип искә ала Анатолий Константинович. – Миңа аны көйләп бирделәр, кылларын төзәттем һәм таныш көйләрне уйный башладым. Вакыт узу белән репертуар барлыкка килде.

Якты һәм шатлыклы балачакның бер өлешен малайдан коточкыч, рәхимсез сугыш тартып ала. Мәктәпне тәмамларга өлгермәгән абыйсын хәрби хезмәткә алалар. Газаплану, ачлык, күз алдында солдатларның үлеме малайны бик иртә олыгайта, аңарда рухи көч тәрбияли.

Сугыш вакытында мәктәпләр эш­ләүдән туктамый. Менә безнең герой да, аңа җиде яшь булмаса да, укырга бара. Ул мәктәпкә иртәрәк кертүләрен үтенә һәм үз дигәненә ирешә. Әнисе олы абыйсының киемнәрен яшь укучыга чаклап тегә. Уртанчы абыйсы Дмитрий канәгать укучыны беренче сыйныфка алып бара.

– Мәктәптә минем балалайкада уйный белүемне белделәр, Яңа ел чыршысында уйнавымны сорадылар. Башта куркып калдым, тик менә дигән итеп башкардым. Бу үзенә күрә имтихан булды, шулай мин җирле музыкантка әверелдем, – дип елмая әңгәмәдәшем.

1945 елда аның тормышында гармун барлыкка килә, аны фронттан абыйсы алып кайта. Малай ул ята торган сандык тирәсендә сихерләнгән кебек әйләнеп йөри башлый. Нәкъ менә шунда, эшкә киткәндә, абыйсы аны яшерә торган булган. Гармунны яшерен рәвештә үзләштерергә туры килә. Тиздән егет авылда беренче гармунчы була.

Халык уен коралында искиткеч уйнавы ярдәмендә аңа беренче тапкыр акча эшләргә туры килә.

– Безнең совхозга Запорожье курчак театры килде. Аларның баянчысы авырап киткән һәм алар миңа ярдәм сорап мөрәҗәгать иттеләр (күрәсең, кемдер минем гармунда яхшы уйнавымны әйткән). Шулай итеп, үз гастрольләрем башланды. Без совхозның алты бүлекчәсендә булдык. Мин кушылып уйнадым, музыкаль фон булдырдым, – дип уртак­лаша Дернов.

Гастрольләрдән соң Анатолий язмышында баян пәйда була. Аны клуб өчен сатып алганнар, әмма уйнарга кеше булмаган. Яшь гармунчыга уен коралын үзләштерергә аны өйгә биреп җибәрәләр.

Анатолий Константиновичны совхоз хисабына, совхозга клуб мөдире булып эшкә кайту шарты белән, Мелитополь мәдәни-агарту техникумына укырга җибәрәләр. «Мәдәни-агарту эшләре методисты» белгечлеге ала.

Дүрт ай эшләгәннән соң, 1956 елда аны Котовск шәһәренә армиягә алалар. Анда ул тугыз айлык авиация механиклары мәктәбен тәмамлый һәм аны Выборг артындагы хәрби частькә, аннары Казанга күчерәләр. Армиядә өч ел ашыгыч хезмәт үтә. Сугыш ир-ат халкының күпчелеген юкка чыгарганга күрә, намус белән хезмәт иткән ир-атларга өстәмә хезмәт итәргә тәкъдим итәләр. Дернов моңа ризалык бирә. Беренче ике елда укыту-җитештерү остаханәләре начальнигы була. Шуннан соң тагын ике ел хезмәт итәргә тәкъдим итәләр: яшерен бүлекчәне җитәкли.

Отпуск вакытында Казан дәүләт педагогика институтының музыка факультетына «Училищеларда музыка һәм җыр укытучысы» белгечлегенә укырга керә. Ышануы авыр булса да, күпмедер вакыт армиядә хезмәтен һәм укуны бергә алып бара. Дипломлы музыкант булу теләге шулкадәр зур була, максатчан егеткә берни дә киртә була алмый.

Икенче курстан Анатолий Дернов Бауман урамындагы кинотеатрда рәссам булып эшли башлый. Укуының өченче елында Татарстан өлкә профсоюзлар советының үзешчән сәнгать җитәкчеләрен әзерләү курсларын оештыручы Нина Риспаложенская деканга укытучы табуны сорап мөрәҗәгать итә. Беркем дә риза булмаганлыктан, студент Дерновны тәкъдим итәләр. Ул кичке вакытта ике еллык курслар алып бара башлый.

Институтны тәмамлагач, Дернов алган белемнәрен практикада куллана, өч ел Арча педагогика училищесында яшьләрне укыта.

– Миңа Казанга кайтырга туры килгәч, Ленин районының Пионерлар йортына эшкә урнаштым. Булачак хатыным Нина Ивановна белән дә шунда таныштым, – дип сөйли Анатолий Дернов.

Берничә елдан соң алар хатынының туган ягына, Чистайга күчәләр. Биредә педагогика училищесында музыка һәм җыр укыта. Бу хезмәткә ул гомеренең 28 елын биргән. Лаек­лы ялга кадәр эшләп, шәһәребезнең иҗади яшьләрен укыта, тәрбияли.

Язмыш ихтыяры белән Анатолий Константинович Чистай рәссамнары җәмгыятенә эләгә.

– Мине Пионерлар һәм мәктәп укучылары йортына чакырдылар, кулыма пумала тоттырдылар һәм нәрсә дә булса ясап күрсәтүемне  сорадылар. Җирле рәссамнар минем талантымны югары бәяләделәр, алар гади, әмма минем өчен мөһим сүзләр әйттеләр: «Хәзер син безнең белән!». Анда «Ах, вернисаж!»  дип исемләнгән минем беренче күргәзмәм булды, – ди Анатолий Дернов.

Анатолий Константиновичның рәсем сәнгатенә таланты тулысынча ачыла. Бүгенге көндә аның 600дән артык эше бар. Алар арасында порт­ретлар, натюрмортлар, пейзажлар... Һәр картина күзгә күренми торган музыка булып яңгырый һәм рәссам өчен күңеленең бер өлеше булып тора. Аның эшләрендә табигатьнең гүзәллеген һәм гадәти булмаган үзгәлеген күрергә мөмкин, ул һәр нәрсәдән матурлык таба белә.

Анатолий Константинович тара­фыннан Никита Егорович Чука­шевның танылган портреты ясала. Ул аны 168 эше тәкъдим ителгән 52нче күргәзмәсендә музей-күргәзмә комп­лексына бүләк иткән.

Безнең герой шулай ук Арча, Казан, Лениногорскида рәсем сәнгате күргәзмәләрендә катнаша. 26 грамота һәм диплом, ике китап, аларда күргәзмәләргә килүчеләр үз тәэсирләрен язып калдырганнар, алар рәссамның тырыш хезмәте юкка гына башкарылмавын раслап торалар.

– Бәяләмәләр язылган китап битләрен актарганда, мин көчле энергия алам. Һәр юллама минем йөрәккә бик кадерле. Алар арасында Россия Рәссамнар берлеге әгъзасы Евгений Дмитриядиның фикере дә бар. Аның «Дошманнарның көнләшүе – талантлар өчен җиңү» дигән  акыллы сүзләрен мин гомерлеккә истә калдырдым, – дип билгеләп үтә Анатолий Константинович.

Шунысын да билгеләп үтәргә кирәк, талантлы музыкант һәм рәссам – безнең мәртәбәле әбүнәчеләребезнең берсе. Чистайга күченеп кайтканнан бирле газета битләре аның өчен кадерле.